รู้จัก zoonosis หรือ zoonotic disease กันไหมคะ? ในทางระบาดวิทยา zoonosis ก็คือโรคติดเชื้อที่เกิดจากไวรัส ปรสิต แบคทีเรีย ฯลฯ ที่สามารถติดจากสัตว์สู่คนได้นั่นเอง ซึ่งก็นับรวมได้ทั้งสัตว์เลี้ยง สัตว์ป่า สัตว์ทดลอง หรือแม้แต่สัตว์เศรษฐกิจต่างๆ โรคพิษสุนัขบ้า หวัดนก อีโบลา และโควิด-19 (จากหลักฐานล่าสุดของ SARS-CoV-2) ก็จัดว่าเป็น zoonosis ค่ะ
แล้วมันเกี่ยวกับโลมายังไง?
แน่นอนว่า ปัจจุบันที่คนกับสัตว์ป่าต้องอยู่ด้วยกันอย่างใกล้ชิดมากขึ้น โรคต่างๆ ก็มีโอกาสถ่ายทอดสู่ประชากรของกันและกันตลอดเวลา ไม่ว่าจะโดยทางตรงหรือทางอ้อม ทำให้อะไรจากที่ไม่เคยมีก็กลับมีขึ้นมาได้ ซึ่งในระยะหลังมานี้ ก็มีการพบโรค Melioidosis ในกลุ่มสัตว์น้ำ โดยเฉพาะโลมามากขึ้น
โรคเมลิออยด์เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Burkholderia pseudomallei เป็นแบคทีเรียชนิดกรัมลบ (Gram negative หมายถึงแบคทีเรียที่ย้อม Gram แล้วไม่ติดสีม่วงคริสตัลไวโอเลต แต่ติดสีแดงซาฟรานินแทนค่ะ ซึ่งผนังเซลล์ของแบคทีเรียชนิดกรัมลบมีความซับซ้อนกว่าชนิดกรัมบวกมาก ทำให้รักษายากกว่า มีอาการรุนแรงมากกว่า และเชื้อซูเปอร์บั๊กที่กลายพันธุ์เป็นเชื้อดื้อยาที่มีบันทึกในขณะนี้ ก็เป็นแบคทีเรียชนิดกรัมลบทั้งสิ้น แม้นักวิทยาศาสตร์จะสันนิษฐานว่าแบคทีเรียทุกชนิดสามารถกลายพันธุ์ได้ก็ตาม) ที่พบได้ในดินและน้ำทั่วไป รวมทั้งในประเทศไทยด้วย แบคทีเรียชนิดนี้จัดเป็นชนิดควบคุม Tier 1 โดย CDC ของอเมริกา เพราะมีความรุนแรงและอาจถูกนำไปพัฒนาเป็นอาวุธชีวภาพได้
ด้วยปัจจัยต่างๆ ที่ทำให้เชื้อแบคทีเรียตัวนี้ลงสู่ทะเลได้มากขึ้น ทำให้สัตว์น้ำมีโอกาสได้รับเชื้อมากขึ้นผ่านทางผิวหนัง ซึ่งกลุ่มสัตวแพทย์สัตว์น้ำกำลังให้ความสนใจกันมากเพราะทำให้เกิดหนองกระจายไปตามอวัยวะในร่างกายสัตว์ และตรวจพบได้ยาก และติดสู่คนได้ด้วยจากการสัมผัสสารคัดหลั่งหรือรับประทานสัตว์ที่เป็นโรค
ในมนุษย์ โรคเมลิออยด์อาจแสดงออกได้ทั้งแบบเฉียบพลัน เรื้อรัง หรือติดเชื้อแบบไม่แสดงอาการ ซึ่งแบบหลังอาจมีระยะฟักตัวนานหลายเดือนไปจนถึงหลายปี (สูงสุดที่มีรายงานอยู่ที่ 62 ปี) ความที่โรคนี้เพาะเชื้อยาก และมีอาการคล้ายโรคอื่น เช่น ไข้สูง ปอดติดเชื้อ ภูมิคุ้มกันตก เบาหวาน ฝี ฯลฯ ทำให้วินิจฉัยได้ยาก และมีอัตราเสียชีวิตอยู่ประมาณ 40%
เราย้ำกันอยู่บ่อยๆ ว่า ไม่ควรสัมผัสสัตว์ทะเลไม่ว่ามันจะน่ารักขนาดไหน นอกจากเหตุผลด้านความปลอดภัยและพฤติกรรมศาสตร์แล้ว โรคติดต่อจากสัตว์สู่คนและคนสู่สัตว์อย่างโรคเมลิออยด์ก็เป็นหนึ่งในปัจจัยที่ทำให้ควรห้ามใจตัวเองเอาไว้ค่ะ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการนำโลมามาแสดงโชว์ในอควาเรียม หรือบริการให้ว่ายน้ำในสระกับโลมาที่ถูกนำมาเป็นจุดขายของสถานท่องเที่ยวหลายแห่งทั่วโลก ต่อให้ไม่ “อิน” เรื่องโลมาในที่กักขัง เราก็ยังต้องระวังเรื่อง zoonosis กันค่ะ
//แอดหน่า
Ref:
Comments